İstanbul’un yabancısı

İstanbul’u eski sokakları olmadan sevmeniz mümkün değil. Dünyadaki hiçbir şehri de alçak gönüllü eski sokakları olmadan sevmeniz imkân dahilinde değil. Mutluluk Destinasyonu bu hafta, Galata’nın sokaklarında dolanıyor. Şahkulu, Lüleci Hendek, Serdar-ı Ekrem ve diğerlerinde demlenmeye, Galata’yı birlikte adımlamaya ne dersiniz?

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Bazı semtler, kentleri kadar şöhretlidir. Galata da bunlardan biri… Bizans ve Osmanlılar’a başkentlik yapmış imparatorluklar şehri ‘İstanbul’ denince, “Galata” olmadan eksik kalır.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Batı Akdeniz’i ve hatta Atlantik’i temsil eden Galata’ya bir "Doğulu" olan İstanbul, Bizans Dönemi’nde de Osmanlılar zamanında da hep mesafeli yaklaştı. Uzaktan güzel görünüyordu; fakat ‘yabancı’ görünümlüydü. Bizans buraya, “karşı” anlamında ‘Pera’ dediler. Osmanlılar ise ‘merdivenli yol’ tamlaması olarak “Galata” demeyi tercih etti. Bizans için Galata, sevimsiz Venedik tüccarlarının yaşadığı bölgeyken; Osmanlılar’da da gayr-i müslimler yaşardı.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Konstantinopolis halkı ile Pera’dakiler, 1185’te uzun süre çatıştılar. Hatta Venedikliler’in düzenlediği 1204’teki Haçlı Seferleri’nde hedef Konstantinopolis, hesap ise Pera’daki intikamdı. Osmanlılar’da da zaten imparatorluğu parçalayacak ihanet hesapları, Galata’da planlanıyordu; buna inanılıyordu. Tarihi geçmişi de Galata’yı, ancak İstanbul kadar şöhretli yapıyor.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Şişhane, Tünel ve deniz arasındaki surlar ile çevrili bölge için Bizanslılar, ‘Pera’ diyordu. İstanbul’un fethi ile yerleşim sur dışına da taşarak Galata’nın yüz ölçümü enine boyuna genişledi. Galata surlarının dışındaki Beyoğlu’nun da ‘baglio’ yani Venedik Elçisi’ne izafeten böyle anıldığı rivayet edilir. Benzeri, daha ihtişamlısı Roma’da bulunan Palazzo Venezia, bugün restoranların sıralandığı Galata’daki bir eski saray aslında.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Evliya Çelebi’nin notlarında ‘Denizden Galata’ya bir saatte çıkılır’ diye yazdığı mesafe, Tünel’den birkaç dakika ile geçiliyor. Albanita ile Bordolu Çocuk, Cenevizlilerin inşa ettiği kuleden İstanbul’un yedi tepesini de aynı anda görebiliyor. Boğaziçi’nden Haliç’e, Haydarpaşa’dan Suriçi’ne, tarihî yarımada gözler önüne seriliyor boydan boya.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Galip Dede Caddesi boyunca enstrüman satan çok sayıda müzik market, hediyelik eşya dükkânları, halıcılar ve kafeler, gece kulüpleri arasında yorulan Albanita ile Bordolu Çocuk, Viyana Kahvehanesi’nde biraz soluklanırken; Büyük Hendek Caddesi’nde birbirlerinin kadrajlarına girse de bir sürü insan Galata Kulesi’yle aynı fotoğraf karesi içine sığmaya çalışıyor.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

İstanbul’un en eskisi ve en büyüğü olan Galata Mevlevihanesi’nden sanki ney, kudüm ile rebab sesleri yükseliyor. Aynı anda Beatles, Pink Floyd ve U2’nin de kullandığı 'Zilciyan' marka ziller kulakları tırmalıyor. Bir yerlerde saz çalıyor, akordeon körüğündeki hava dokunaklı ezgiler sızdırıyor. Galata’da müziğin bin bir çalgısı birbirine karışıyor. Galata’dan ilhamla Albanita da bir mağazadaki piyano taburesine oturmak için izin isteyip ışıl ışıl gözleriyle, “Für Elise” çalıyor. Müziğin evrenselliği, Galata’da herkesi buluşturuyor.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Daha sonra Albanita’nın mihmandarlığında Habib Gerez Atölyesi’nde renklerden bir dünyanın kapısını aralıyoruz. Bırakıp gitmeyerek Galata’ya sahip çıkan Gerez Ailesi, 15. Yüzyıl’dan bu yana burada yaşıyormuş. Seferad Yahudisi olan Gerez’in resim atölyesini görmek, adeta yaşayan bir anıt olarak kendisiyle de tanışmak isterseniz eğer, Neve Şalom Sinagogu’nun yakınlarında bulabilirsiniz.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Çok kültürlü yapısıyla Galata’daki Yüksek Kaldırım’dan bir 24 saat içinde Müslüman, Hristiyan, Musevi, Budist aynı anda geçiyor. Arnavut, Kürt, Türk, Laz, Çerkez, Ermeni, Rum, Yahudi yüzyıllardır bu basamakları arşınlıyor. Bizans Dönemi’nde Latinlerin ağırlıkta olduğu Galata’da, Osmanlılar’ın zamanında ise Rumlar nüfuz sahibiydi. Ancak halk hangi dil ve dinden olursa olsun, 'İstanbullular' olarak bilinirdi.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Hatta bir dönem İtalyanlar burada; Santa Anna, San Benedetto, San Giovanni, San Sebastiani, San Antonio, San Giorgio, Santa Maria ve San Francesco’da ibadetlerini yaparmış. Karaköy’deki yıkımlarla sahil açılınca, göze çarpan Arap Camii de işte o günlerden kalma… Dinler de Galata’da sırt sırta yaşıyor.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Galata Kulesi, Bahriye Hastanesi, Saint Pierre ve Saint Paul kiliseleri, elbette St. George Lisesi, semtin kimliği adeta… Saint Pierre Hanı, Galata Bedesteni, Kamondo ve Kurşunlu Han’ı da unutmamak lazım. Buralar eski Galata’nın canlı ve hüzünlü örneklerini taşıyor.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Bankalar Caddesi, Osmanlılar’dan miras finans kapital merkezi… Lüleci Hendek Sokak hâlâ Ceneviz, Venedik ve tabii ki Bizans kokuyor. Bir dönem Levantenler’in yeri olan buralarda, hayal ederseniz hâlâ han girişlerinde beyaz eldivenli kapıcılar görebilirsiniz.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Bir dönemin liman semti, İstanbul’un ithalat ve ihracat kapısı; eğlence ve suç bölgesine de zaman içinde dönüştü. 19. Yüzyıl’da tüccarlar ile gemiciler ve savaş yıllarında ise askerlerin doluştuğu Galata’da İtalyanlar, Fransızlar, Araplar, Çinliler, Koreliler, İngilizler, Almanlar, özetle dünya milletleri, turistler konuşa konuşa Yüksek Kaldırım’da yürürken; kendi seslerini bırakıyor bugünlerde… Galata’daki yüksek kaldırım, bir yere çıkmıyor. Gezmek, dolaşmak için bir alan… Herhangi bir cadde veya sokak değil orası… Gökyüzü ile yeryüzü sanki burada el sıkışıyor.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Karaköy Rıhtımı, Tersane Caddesi, Tophane, Perşembe Pazarı’nda da semtin izlerini göreceksiniz. Batı Akdeniz kentlerinin havasını taşıyan Galata’nın yıkılan surlarının içinde hâlâ Yahudi kültürü yaşanmaya devam ediyor. Albanita ile Bordolu Çocuk da yorgunluğu unutmak için Anemon Hotel’deki Galata Kulesi’yle camdan cama fısıldaşmak, tarihten bahsetmek için odalarına çekiliyor.

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Galata Kulesi’nin sol yanında Kız Kulesi, arkasında Beyazıt Kulesi görünüyor. Notları, fotoğrafları derleyip günü değerlendirirken otel odasında, kuleler arasında Bordolu Çocuk’un aklına, Bedri Rahmi’nin dizeleri geliyor, "Şu Kız Kulesi’nin aklı olsa Galata’ya varır, bir sürü çocukları olur" diye mırıldanıyor. 

Galata - Mutluluk Destinasyonu

Bu arada Kule Çıkmazı Sokak’ta bir kadın gül kurutuyor, kokusu Anemon’un odalarını dolaşıyor.